Pascal (1623 - 1662)

Pascal (1623 - 1662)
Pascal, 19 Haziran 1623 günü Fransa'da Clermont'ta do?du. Babasy kültürlü bir adamdy. Pascal yedi ya?yna gelince, babasy Paris'e yerle?ti. Yedi ya?yna gelen parlak çocuk ö?renimine ba?lady. Kendisi gibi çok güzel ve kültürlü iki kyz karde?i vardy. Özellikle Jak Qualine, Pascal'yn ya?amynda önemli rol oynamy?tyr. Kyz karde?inin bu etkisi bazen iyi, fakat ço?u kötü yönde olmu?tur.
Pascal do?du?unda, Descartes yirmi yedi ya?yndaydy. Descartes öldükten sonra Pascal daha on iki yyl ya?ady. Newton'dan sadece birkaç yyl önce do?mu?tur. Descartes ve Fermat gibi büyük matematikçilerle ça?da? olmasy bir yerde kendisi için bir ?anssyzlykty. Bu nedenle, tek ba?yna olu?turabilece?i olasylyklar kuramynyn ke?fini Fermat'la payla?ty. Kendisini harika çocuk diye ünlü yapan yaratycy geometri fikrini, kendisinden daha az ünlü olan Desargues'dan esinlendi. Daha çok din ve felsefe konularyna e?ildi?i için matemati?e az zaman ayyrdy. Kyz karde?i ona bu konuda egemendi. Buna kar?yn, yapabilece?inin çok daha fazlasyny verdi.
Pascal, çok erken geli?en bir çocuktu. Fakat, vücutça oldukça zayyfty. Bunun tersine, kafasy çok parlakty. Ö?renimi ba?langyçta çok ba?aryly geçiyordu. Çok küçük ya?ta olmasyna ra?men, matemati?e gösterdi?i ilgi çok dikkati çekiyordu. Hatta, matematik problemleriyle gece gündüz u?ra?maya ba?lady. Sa?ly?ynyn bozulaca?yndan ku?kulanan babasy, bir aralyk onun matematik çaly?masyna engel olduysa da, onun bu davrany?y Pascal'yn matematik çaly?masyna daha çok yöneltti. Geometri çaly?mak için oyunlaryny byrakty. On iki ya?ynda babasyna, geometrinin ne dernek oldu?unu sordu. Euclides'in "Elements" adly geometri kitabyny kysa bir zaman içinde yutarcasyna bir roman gibi okudu.
Hiç bir yardym görmeden ve hiç bir geometri okumadan, çok küçük ya?ta bir üçgenin iç açylarynyn toplamynyn 180 derece, yani iki dik açy oldu?unu kanytlamy?tyr. Daha önce, hiç bir kitaby okumadan, Euclides'in birçok önermesini ispatlamy?ty, Yine, Pascal hakkynda abartma yapmaktan özellikle kaçynan kyz karde?i Gilbert'in anlattyklaryna göre; Pascal Euclides'in ilk otuz iki önermesini Elements adly kitabyndaki syraya göre bulmu?tur. Otuz ikinci önerme ise, bir üçgenin iç açylarynyn toplamy ile ilgili ispatydyr.
Pascal on dört ya?yna gelince, Mersenne tarafyndan yönetilen ilmi tarty?malara kabul edildi. Bu tarty?malaryn yapylmasy, Fransyz Ylimler Akademisini do?urdu. Pascal kendi kendine bir geometrici olmu?tu. Baba Pascal'yn hükümet makamlaryyla bo?u?masy aileyi kötü duruma dü?ürdü. Güzel ve parlak kyz karde?i Jacqueline, vergi konusunda babasy ile anla?mazly?a dü?en Cardinal de Richelieu'yu e?lendirmek için, önünde oynatylan bir oyunda kendisini tanytmadan oyuna çykar. Kendini hayran eden artistin kim oldu?unu ö?renen Cardinal, tüm aileyi ba?y?lar ve ondan sonra baba Pascal'a bir memurluk verir.
Pascal, on alty ya?yndan önce, 1639 yylynda, geometrilerin en güzel teoremini ispat etti. On dokuzuncu yüzyylda ya?ayan Yngiliz matematikçisi ünlü Sylvester, Pascal'yn bu büyük teoremine "kedi be?i?i" adyny vermi?tir. Pascal, on bir ya?yna gelince sesler hakkynda bir eser vermi?tir. On alty ya?yndayken, konikler üzerine bir eser yazarak, ünlü Descartes'i hayretlere dü?ürmü?tür. On sekiz ya?yna gelince, ?imdi Paris sanayi müzesinde saklanan hesap makinesini bulmu?tur. Fizikte, havanyn a?yrly?yny, syvylaryn denge halini ve basyncy hakkynda Pascal kanunlaryny bulmu?tur. Apollonius ve ba?kalarynyn çaly?malaryny birer sonuç kabul eden dört yüz tane önerine ortaya koymu?tur. Bu eserin tümü basylamady?y için, bir daha da ele geçmemek üzere kaybolmu?tur. Fakat, Leibniz bu eserin bir kopyasyny görmü? ve onu inceleme ?anslyly?yna ermi?tir. Pascal'yn bu eseri geometrik bir metrik olmayyp bir izdü?üm geometrisidir. Aristo, matemati?i çokluklar ilmi diye tanymlyyordu. Oysa Pascal'yn geometrisinde çokluk yoktur.
Pascal, on yedi ya?yndan ölümü olan otuz dokuz ya?yna kadar yzdyrapsyz ve acysyz gün görmedi. Hazymsyzlyk, mide a?rylary, uykusuzluk, yan uyuklamalar ve bu a?rylaryn verdi?i gece kabuslary onu yedi bitirdi. Böyle olmasyna kar?yn, yine de bu a?rylar içinde durmadan çaly?yyordu.
Yirmi üç ya?larynda, kyz karde?inin basky ve etkisiyle Hyristiyan dinine ve bunun içinde bazy tarikatlara girdi. Bu konuda epey sarsyntylar da geçirdi. Fakat, yine onda matematik a?yr basty. Pascal, hurma a?açlary gibi tepeden kurumaya ba?lady. Ayny yyl hazym organlary bozuldu. Bu ara geçici bir felç geçirdi. Bu ona çok a?rylar verdi. Her ?eye ra?men, dü?üncesi ve kafasynyn çaly?malary sürüyordu.
1648 yylynda Toriçelli'nin (1608 -1647) çaly?malaryny inceleyerek, onun da önüne geçti. Yükseklikle basyncyn de?i?ti?ini saptady. Descartes, Pascal'la çe?itli konulary konu?mak ve özellikle barometre hakkynda bilgi almak için geldi. Bu iki bilginin yaradyly? ve ruhsal durumlary pek uyu?muyordu. Descartes, konikler üzerine yazylan eserin on alty ya?ynda bir çocuk tarafyndan yazyldy?yna inanmayy açykça kabul etmedi. Daha da ileri giderek, Pascal'yn barometre deneyleri dü?üncesini, Mersenne'nin çaly?malaryndan çalmy? olmasyndan ?üphelendi. Descartes'le Pascal'yn aralarynda çekememezli?e neden olan üçüncü konu din üzerine olan dü?üncelerindeki ayrylyklardy. Descartes Cizvitleri tutuyor, Pascal'sa Jansen'in mezhebini savunuyordu. Pascal'yn açyk sözlü kyz karde?i Jacqueline'nin sözlerine bakylyrsa, bu iki dahi birbirlerini oldukça kyskanyyorlardy. Bu nedenle de, ady geçen yukarydaki görü?me ve ziyaret so?uk bir bulu?ma olmu?tu. Descartes'in genç dostuna bazy ö?ütleri oldu. Pascal da onu ciddiye almady. 1658 yylynyn bir gecesinde, uykusuzluk ve di? a?rylaryndan kyvranan Pascal, kerpetenin egemen oldu?u bir zamanda, korkunç a?rylaryny unutmak amacyyla, birçok ünlü matematikçinin u?ra?ty?y zarif sikloid e?risine daldy. Tüm a?rylarynyn geçti?ini gördü. Ya da, sikloid üzerine o kadar daldy ki, tüm a?ry ve acylaryny unuttu. Tam sekiz gün sikloid geometrisi üzerinde çaly?ty. Bu e?ri ile ilgili olan çe?itli problemleri çözmeyi ba?ardy. Bu bulu?larynyn bazylaryny takma Amos Detonville imzasyyla, Fransyz ve Yngiliz matematikçilerine meydan ,okumak amacyyla basylmy?tyr. 1658 yylynda kendini oldukça hasta hissetti. Kysa aralyklarla gelen uyuklamalar dy?ynda, ?iddetli ve dinmek bilmeyen ba? a?rylary ona çok eziyet ediyordu. Tam dört yyl bu a?rylarla kyvrandy. 1662 yylynyn haziran ayynda otuz dokuz ya?yndayken öldü. Ölümünden sonra yapylan otopsisinde, a?rylarynyn nedeninin ciddi bir beyin hastaly?yndan ileri geldi?i saptandy.
Pascal, Fermat ile birlikte olasylyklar kuramyny kurmakla, yeni bir matematik dünyasy yaratmy? oluyordu. Bu kuramyn tüm inceliklerini ortaya döktü. Bu kuramy olu?tururken, Fermat'la sürekli haberle?mi?lerdir. Yapylan bu mektup görü?meleri incelendi?inde, bu kuramyn gerçek kurucularynyn Pascal ile Fermat'yn e?it paylary oldu?u görülür. Yaptyklary ?eyler temelde ayny, fakat derinlemesine inilmeleri ayry ayrydyr. Bu arada Pascal'yn dü?tü?ü ufak hatayy Fermat belirtince, Pascal da bu hatasyny hemen düzeltti. Bu haberle?medeki ilk mektuplar kaybolmu?sa da, daha sonraki mektuplar hala eldedir.
Bu büyük olasylyklar kuramynyn çyky? nedeni, Pascal'a kumarbaz Chevalier de Mere tarafyndan önerilmesiydi. En önemli görevi de elli iki ka?yt oyunu oynuyordu. Bu ara tavla zarlarynyn, ?ekilleri ayny olan ayry renkli bilyelerin önemi büyüktür. Buna ba?ly olarak, ünlü Pascal üçgeni do?du. Pascal'yn bu üçgeni, daha sonraki yyllarda çok kullanyldy. Özellikle seri açylymlary ve binom açylymy bu yöntemle kolaylykla bulunur.